گشنیز (Coriandrum sativum)به عنوان یک جزء اصلی در بسیاری از غذاهای جهان محسوب می‌شود. این گیاه نه تنها به خاطر برگ‌های معطرش، بلکه به خاطر دانه‌اش که طعمی خاص و فواید بسیار زیادی برای سلامتی دارد، شهرت پیدا کرده است. خیلی از افراد تخم گشنیز را نادیده می‌گیرند، اما خوب است که بدانید که این دانه‌ها دارای خواص غذایی و دارویی فراوانی هستند که قرن‌ها در طب سنتی کشورها به ویژه ایران مورد توجه بوده است. با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله، ما به بررسی مهم‌ترین فواید و خواص تخم گشنیز می‌پردازیم تا شما را ترغیب کنیم که این دانه اعجاب‌انگیز را به رژیم غذایی خود اضافه نمایید. همچنین در انتها مقاله به عوارض جانبی مصرف بیش از حد آن و همچنین نحوه استفاده از تخم گشنیز در انواع غذاها خواهیم پرداخت.
فهرست مطالب
توجه : اگر به موضوع این مقاله علاقه‌مند هستید، به شما پیشنهاد می‌کنیم مقالات فواید گل بنفشه و خواص ازگیل ژاپنی را نیز مطالعه نمایید.
فواید و خواص تخم گشنیز (دانه گشنیز یا بذر گشنیز)
سرشار از آنتی‌اکسیدان
تخم گشنیز منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها از جمله فلاونوئیدها، ترکیبات فنولی و ویتامین C است. این آنتی‌اکسیدان‌ها به مبارزه با تنش اکسیداتیو در بدن، خنثی‌کردن رادیکال‌های آزاد مضر و کاهش خطر بیماری‌های مزمن مانند سرطان، بیماری‌های قلبی و دیابت کمک می‌کنند (1).
کمک به گوارش
یکی از شناخته‌شده‌ترین فواید تخم گشنیز، توانایی آن در کمک به هضم غذاها است. این بذر حاوی اسانس‌هایی مانند لینالول و ژرانیل استات است. تحقیقات علمی نشان داده شده است که این اسانس‌ها آنزیم‌های گوارشی را تحریک می‌کنند و به هضم سالم مواد غذایی کمک می‌کنند. بعلاوه، تخم گشنیز دارای خواص ضد نفخ است، به این معنی که می‌تواند به کاهش گاز، نفخ و سوء هاضمه کمک کند.
خواص ضد التهاب
یکی دیگر از خواص تخم گشنیز، خواص ضد التهابی آن است که می‌تواند به کاهش التهاب در بدن کمک کند که همین امر موجب می‌شود که استفاده از این بذرها برای بیماری‌هایی مانند آرتروز و بیماری‌های التهابی روده مفید باشد. مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در تخم گشنیز ممکن است به کاهش سطح نشانگرهای التهابی در بدن کمک کرده و درد و تورم را تسکین دهند (2).
کنترل کلسترول
تحقیقات نشان می‌دهد که تخم گشنیز ممکن است تأثیر مثبتی بر سطح کلسترول داشته باشد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که عصاره تخم گشنیز می‌تواند به کاهش کلسترول LDL (بد) و افزایش کلسترول HDL (خوب) کمک کند؛ بنابراین استفاده از دانه گشنیز می‌تواند سلامت قلب را ارتقا و خطر بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش دهد (3).
تنظیم قند خون
تخم گشنیز همچنین می‌تواند در تنظیم سطح قند خون نقش داشته باشد و برای افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند مفید باشد. مطالعات نشان داده‌اند که عصاره تخم گشنیز می‌تواند به کاهش سطح گلوکز خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک کرده و به طور بالقوه خطر عوارض دیابت را کاهش دهد (4).
خواص ضد میکروبی
تخم گشنیز به دلیل محتوای بالای روغن‌های ضروری مانند سینئول و لینولئیک اسید دارای خواص ضد میکروبی است. این خواص به مهار رشد باکتری‌ها و قارچ‌های مضر کمک می‌کند و تخم گشنیز را به یک داروی طبیعی برای مبارزه با عفونت‌ها و ارتقای سلامت کلی تبدیل می‌کند (5).
کنترل وزن
یکی دیگر از خواص تخم گشنیز، تأثیر آن بر لاغری است. گنجاندن تخم گشنیز در رژیم غذایی می‌تواند به کنترل وزن بدن کمک کند. این دانه‌ها کالری کم و فیبر خوراکی بالایی دارند که می‌تواند به احساس سیری و جلوگیری از پرخوری منجر شود. علاوه بر این، خواص تقویت‌کننده متابولیسم تخم گشنیز ممکن است در هنگام ترکیب با یک رژیم غذایی سالم و ورزش منظم به کاهش وزن کمک کند (6).
ارزش غذایی تخم گشنیز
علاوه بر معطر بودن، تخم گشنیز دارای مجموعه چشمگیری از مواد مغذی است. در این قسمت ارزش غذایی تخم گشنیز و فواید سلامتی آنها را بررسی می‌کنیم.
جدول 1. ترکیب ارزش غذایی تخم گشنیز (7)
| ماده غذایی | مقدار در 100 گرم |
| آب | 8/86 گرم |
| انرژی | 298 کیلو کالری |
| پروتئین | 12/7 گرم |
| چربی کل | 17/77 گرم |
| کربوهیدرات، به دست آمده از کسر سایر ترکیبات (by difference) | 54/99 |
| فیبر کل خوراکی | 41/9 گرم |
| کلسیم | 709 میلی گرم |
| آهن | 16/32 میلی گرم |
| منیزیم | 330 میلی گرم |
| فسفر | 409 میلی گرم |
| پتاسیم | 1267 میلی گرم |
| سدیم | 35 میلی گرم |
| روی | 4/70 میلی گرم |
| ویتامین سی، آسکوربیک اسید کل | 21/0 میلی گرم |
| تیامین | 0/239 میلی گرم |
| ریبوفلاوین | 0/290 میلی گرم |
| نیاسین | 2/130 میلی گرم |
| اسیدهای چرب اشباع کل | 0/990 میلی گرم |
فواید تخم گشنیز برای مردان
تخم گشنیز فواید زیادی برای سلامتی دارد که به ویژه برای مردان مفید است. در اینجا، فواید خاصی را که تخم گشنیز می‌تواند برای سلامت و تندرستی مردان ارائه دهد، بررسی می‌کنیم.
افزایش سلامت باروری
تخم گشنیز مدت‌ها است که به دلیل خواص بالقوه تقویت‌کننده جنسی و توانایی آن در افزایش باروری مردان مورد توجه بوده است. این دانه‌ها سرشار از روی هستند، یک ماده معدنی ضروری که نقش مهمی در تولید اسپرم و متابولیسم تستوسترون دارد. با گنجاندن تخم گشنیز در رژیم غذایی، مردان می‌توانند عملکرد بهینه تولیدمثل را حفظ کرده و به طور بالقوه نتایج باروری را بهبود بخشند (8).
حمایت از سلامت پروستات
غده پروستات نقشی حیاتی در باروری مردان دارد و حفظ سلامت آن به طورکلی ضروری است. تخم گشنیز حاوی مواد شیمیایی گیاهی مانند کوئرستین و بتاسیتوسترول است که خواص ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی دارند. این ترکیبات می‌توانند به کاهش خطر بزرگ شدن پروستات (هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) و کاهش خطر سرطان پروستات کمک کنند (9).
فواید تخم گشنیز برای زنان
تخم گشنیز گنجینه‌ای از فواید سلامتی را در خود جای داده است که به ویژه برای زنان مفید است. عناصر غذایی و خواص دارویی تخم گشنیز آن را به یک مکمل ارزشمند برای رژیم غذایی هر خانمی تبدیل می‌کند. در این بخش، فواید خاصی که تخم گشنیز می‌تواند برای سلامت و تندرستی زنان ارائه دهد، مورد بحث قرار می‌دهیم.
تنظیم هورمونی
تعادل هورمونی برای سلامت زنان بسیار مهم است و این تعادل همه چیز از چرخه‌های قاعدگی تا خلق و خو و باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تخم گشنیز حاوی فیتواستروژن‌ها است، ترکیباتی گیاهی که می‌توانند فعالیت استروژن را در بدن تقلید کنند. مصرف تخم گشنیز ممکن است به تنظیم سطح استروژن کمک کند و علائم عدم تعادل هورمونی مانند پریودهای نامنظم، علائم یائسگی و PMS را کاهش دهد (10، 11).
سلامت قاعدگی
بسیاری از زنان در طول دوره‌های قاعدگی خود ناراحتی‌هایی را تجربه می‌کنند، از جمله علائمی مانند گرفتگی عضلات، نفخ و نوسانات خلقی. تخم گشنیز دارای خواص ضد التهابی است که می‌تواند به کاهش دردهای قاعدگی و کاهش نفخ کمک کند. علاوه بر این، محتوای آهن موجود در تخم گشنیز ممکن است به جبران ذخایر آهن تخلیه شده در طول قاعدگی، جلوگیری از خستگی و حفظ سلامت کلی بدن زنان کمک کند (12، 13).
عوارض جانبی و مضرات تخم گشنیز
در حالی که تخم گشنیز فواید زیادی برای سلامتی دارد، آگاهی از عوارض جانبی احتمالی و اقدامات احتیاطی مرتبط با مصرف آن ضروری است. اکنون، عوارض جانبی و مضرات احتمالی تخم گشنیز را ارزیابی می‌کنیم و راهنمایی در مورد نحوه استفاده ایمن از آن را ارائه می‌دهیم (14).
واکنش‌های آلرژیک
مانند بسیاری از غذاها و ادویه‌ها، تخم گشنیز نیز پتانسیل ایجاد واکنش‌های آلرژیک را در برخی افراد دارد. واکنش‌های آلرژیک مرتبط به تخم گشنیز نادر هستند اما می‌توانند به صورت علائمی مانند خارش، تورم، کهیر یا مشکل در تنفس ظاهر شوند. کسانی که به سایر اعضای خانواده گیاهان Apiaceae، مانند کرفس، جعفری یا رازیانه آلرژی داشته باشند، ممکن است بیشتر در معرض خطر آلرژی به تخم گشنیز باشند و باید در مصرف آن احتیاط کنند (15).
اختلالات گوارشی
در برخی موارد، مصرف تخم گشنیز به مقدار زیاد یا به صورت غلیظ مانند روغن تخم گشنیز ممکن است منجر به اختلالات گوارشی شود. این علائم ممکن است شامل تهوع، استفراغ، اسهال یا ناراحتی شکمی باشند. افرادی که دارای سیستم گوارشی حساس هستند یا مبتلا به بیماری‌های گوارشی هستند ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به این عوارض باشند و باید مصرف تخم گشنیز را بر این اساس تعدیل کنند.
حساسیت پوستی
برخی از افراد به ویژه افرادی که پوست حساس یا سابقه حساسیت پوستی دارند ممکن است در تماس مستقیم با تخم گشنیز یا روغن تخم گشنیز دچار حساسیت یا سوزش پوست شوند که به صورت قرمزی، خارش یا درماتیت ظاهر می‌شود. برای به حداقل رساندن خطر تحریک پوست، توصیه می‌شود با احتیاط از تخم گشنیز استفاده کنید و از تماس طولانی‌مدت با پوست خودداری کنید.
بارداری و شیردهی
در حالی که تخم گشنیز به طورکلی برای مصرف در مقادیر آشپزی ایمن در نظر گرفته می‌شود، زنان باردار و شیرده باید احتیاط کنند و قبل از استفاده از مکمل‌ها یا عصاره‌های تخم گشنیز با پزشک خود مشورت کنند. تحقیقات محدودی در مورد ایمنی تخم گشنیز در دوران بارداری و شیردهی وجود دارد و برای اطمینان از سلامت و تندرستی مادر و کودک باید احتیاط کرد.
اقدامات احتیاطی و ملاحظات
برای به حداقل رساندن خطر عوارض جانبی مربوط به تخم گشنیز، اقدامات احتیاطی زیر را مدنظر داشته باشید:
– اعتدال را رعایت کنید: از تخم گشنیز در مقادیر آشپزی به عنوان بخشی از یک رژیم غذایی متعادل لذت ببرید.
– مراقب آلرژی باشید: اگر به گیاهان یا دانه‌های آنها حساسیت دارید، در مصرف تخم گشنیز احتیاط کنید.
– با یک پزشک مشورت کنید: اگر بیماری‌های زمینه‌ای دارید، دارو مصرف می‌کنید، یا باردار یا شیرده هستید، قبل از گنجاندن دانه گشنیز در رژیم غذایی خود یا استفاده از مکمل‌های تخم گشنیز با یک پزشک مشورت کنید.
نحوه مصرف تخم گشنیز در رژیم روزانه
تخم گشنیز معمولاً به عنوان ادویه در غذاهای مختلف استفاده می‌شود، اما باید در نظر داشت که این دانه معطر؛ قابلیت‌های فراوانی دارد و می‌تواند فراتر از صرفا یک چاشنی در آشپزی به کار گرفته شود. در اینجا روش‌های خلاقانه و خوشمزه برای گنجاندن تخم گشنیز در رژیم غذایی، از غذاهای خوش طعم گرفته تا نوشیدنی‌های خوشمزه و معطر را با هم بررسی می‌کنیم (16، 17).
برشته و آسیاب کردن
برشته کردن تخم گشنیز قبل از آسیاب کردن، طعم و عطر آن را افزایش می‌دهد و آن را به افزودنی عالی برای مخلوط ادویه‌ها و طعم دهنده‌ها تبدیل می‌کند. یک ماهیتابه خشک را روی حرارت متوسط گرم کنید، دانه‌های گشنیز را اضافه کنید و آنها را تفت دهید تا معطر شوند و مرتب هم بزنید تا نسوزند. پس از برشته شدن، قبل از اینکه آنها را با استفاده از آسیاب یا هاون پودر کنید اجازه دهید دانه‌ها خنک شوند. تخم گشنیز آسیاب شده را می‌توان برای طعم دادن به گوشت، سبزیجات، سوپ و سس‌ها استفاده کرد و طعمی گرم به غذاها بخشید.
روغن و سرکه طعم‌دار
اضافه کردن تخم گشنیز به روغن و سرکه یک راه ساده و در عین حال مؤثر برای افزودن خلاقیت به آشپزی شماست. برای تهیه روغن با طعم گشنیز، تخم گشنیز برشته شده را با روغن زیتون در یک ظرف شیشه‌ای استریل شده ترکیب کنید و اجازه دهید مخلوط به مدت چند روز بماند تا طعم و مزه پیدا کند. قبل از استفاده از روغن طعم‌دار شده برای تهیه سالاد، تفت دادن سبزیجات یا طعم دادن به سس‌های خانگی، تخم‌ها را صاف کنید. به طور مشابه، سرکه طعم‌دار شده با تخم گشنیز را می‌توان با خیساندن تخم گشنیز برشته شده در سرکه سفید یا سرکه سیب، افزودن آن به انواع سس‌ها، طعم دهنده‌ها و ترشی‌ها تهیه کرد.
دمنوش گیاهی
تخم گشنیز را می‌توان در چای یا دم کرده گیاهی آرام‌بخش دم کرد و یک نوشیدنی با طراوت و معطر با فواید بالقوه برای سلامتی ارائه نمود. برای تهیه دمنوش تخم گشنیز کافی است یک قاشق چایخوری تخم گشنیز له شده را به مدت 5 تا 10 دقیقه در آب داغ دم کنید و سپس صاف کنید و نوش جان نمایید. چای به دست آمده دارای طعمی سبک است که آن را به دمنوشی لذت‌بخش تبدیل می‌کند. چای تخم گشنیز را می‌توان به تنهایی یا با گیاهان و ادویه‌جات دیگر مانند زنجبیل، دارچین یا هل برای طعم بیشتر میل کرد.
ترشی و کنسرو
تخم گشنیز معمولاً در دستورالعمل ترشی‌ها برای افزودن طعم و عطر به سبزیجات و میوه‌ها استفاده می‌شود. برای تهیه ترشی، تخم گشنیز برشته شده را با سرکه، آب، شکر، نمک و ادویه‌ها و مواد معطر دلخواه در یک شیشه استریل ترکیب کنید. خیار، هویج، پیاز یا سایر سبزیجات خرد شده را به مخلوط آب نمک اضافه کنید و بگذارید چند روز در یخچال بمانند تا مزه‌دار شوند. ترشی‌های به‌دست‌آمده، تند، ترد و آغشته به طعم گرم تخم گشنیز خواهند بود.
خوراکی‌های پختنی و دسر
تخم گشنیز می‌تواند طعمی منحصر به فرد و معطر به غذاهای پخته شده و دسرها بدهد و به خوراکی‌های شیرین عمق و پیچیدگی ببخشد. تخم گشنیز آسیاب شده را می‌توان در خمیر کلوچه، خمیر کیک، و دستور پخت نان گنجانید تا گرما و طعم لطیفی به آنها بدهد. از تخم گشنیز کامل نیز می‌توان برای تزیین و طعم دادن به غذاهای پخته شده مانند رول نان، کلوچه و کراکر استفاده کرد که به هر لقمه جذابیت بصری، طعم و مزه‌ای خاص می‌افزاید.
نتیجه‌گیری
تخم گشنیز فقط یک ادویه خوش طعم نیست، این دانه یک خوراکی مغذی است که دارای فواید بی‌شماری برای سلامتی بدن است. از کمک به هضم غذا گرفته تا حفظ سلامت قلب و فراتر از آن، این دانه ریز جایگاه خود را به عنوان یک عنصر ارزشمند در آشپزی و صنایع دارویی در سراسر جهان به دست آورده است. تخم گشنیز را چه روی غذای مورد علاقه‌تان بپاشید و چه در یک چای آرام‌بخش دم کنید، استفاده از آن یک راه طبیعی و دلپذیر برای افزایش طعم و مزه هر خوراکی سالمی است.
منبع:
Coriander Seeds Benefits, Nutrition, And Side-Effects
